We hebben meer schaamteloze vastplakkers nodig
Na lange tijd onzichtbaar te zijn geweest p(l)akken klimaatactivisten nu de aandacht. Goed getimed in een week dat we herfsthitterecords breken en de VN het zoveelste alarmistische klimaatrapport naar buiten bracht.
‘Is dit nou nodig?’ was ook mijn eerste gedachte over de vastlijmers en soepgooiers. ‘Waarom richten jullie pijlen niet op de luchtvaart, op Tata Steel of de Rabobank als je zo geeft om het klimaat? Ik typte mijn zure reactie op de Instagram-pagina van Extinction Rebellion. ‘Dat doen we al jaren’, antwoordde iemand. ‘Maar niemand luistert’. Ik voelde me ineens een ontzettende boomer. En toen ik van de week de directeur van het Prins Bernhard Cultuurfonds vol dedain de jonge klimaatactiviste Rozemarijn van ‘t Einde zag toespreken, was ik definitief om. Ik zag hoe doof en blind de gevestigde orde is voor de wanhoopsdaden van jongeren. En dat we niet minder radicale protestacties nodig hebben, maar meer.
“Ik voelde me ineens een ontzettende boomer“
De verontwaardiging over de klimaatactivisten ontstond precies de week waarin het De Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) naar buiten bracht dat er afgelopen jaar een recordhoeveelheid broeikasgassen in de lucht hing. Vooral de opvallend hoge concentratie methaan is zorgwekkend. Het kan duiden op de beruchte ‘tipping points’: zichzelf versterkende gebeurtenissen die de opwarming van de aarde versnellen. Steeds meer gebieden die voorheen broeikasgassen opnamen, stoten ze nu uit: zoals stukken gekapt regenwoud. Ook kwam de VN deze week met het zoveelste alarmerende rapport naar buiten, waarin wordt gewaarschuwd voor onomkeerbare klimaatrampen die steeds dichterbij komen. De jonge klimaatrebellen vinden dat het aan talkshowtafels dáárover moet gaan, in plaats van over André Hazes of de verjaardag van de Donald Duck. En om dat aan te kaarten, moet je opvallen.
Wanhoop
Effectieve protesten hebben altijd een bepaalde vorm van ‘radicalisme’ in zich, in de zin dat ze afwijkend en nieuwswaardig moeten zijn. De boerenprotesten waren dat. De boeren maakten van alles kapot met hun trekkers, ze ontregelden het verkeer, kieperden hun gierwagens leeg in natuurgebieden, staken asbest in de fik, intimideerden en bedreigden politici. Ze konden op wat hoofdschudden na, rekenen op veel begrip. Zoveel zelfs, dat hen een bemiddelaar werd gegund. Remkes sprak zalvend over de demonstranten: “Ik zag de wanhoop in de ogen van heel redelijke mensen.”
“Die wanhoop zie ik ook in de ogen van jonge klimaatactivisten”
Die wanhoop zie ik ook in de ogen van jonge klimaatactivisten. Maar anders dan de boeren, vechten zij niet voor het behoud van de status quo, maar voor de omverwerping daarvan. En precies daar zit het belang van de stem van de jongeren. Zij zijn nog niet gehard en geharnast door ‘het systeem’. Ze worden nog niet gehinderd door het gezinsleven, een comfortabele baan of hypotheek. Dat ze hun reputatie en zelfs hun vrijheid op het spel zetten interesseert hun geen zier. Ze zijn niet bang voor verandering omdat ze het grote plaatje nog kunnen overzien en begrijpen dat radicale transformatie van onze huidige leefwijze de enige oplossing is.
Grote sociale veranderingen krijg je niet voor elkaar met ‘vriendelijk vragen’. Afschaffing van slavernij of zwarte piet hebben we niet te danken aan brave burgers met petities, maar aan voortrekkers en baanbrekers die hun eigen hachje opofferden voor de grote zaak. Waarna de volgers konden volgen en er uiteindelijk kritische massa kon ontstaan voor een definitieve omwenteling.
Chaos
Laten we daarom luisteren naar jongeren met verfrissende ideeën. Afgelopen week zat punkartiest Abel van Gijlswijk bij Khalid & Sophie om te vertellen over zijn anti-kapitalistische muziek. ‘Waarom willen we die oude schilderijen eigenlijk zo graag bewaren?’ wierp hij op. ‘Is het niet veel mooier als kunst ook langzaam mag vergaan?’ Ik vond het een verfrissende gedachte. ‘Het lijkt wel voort te komen uit een angst voor de dood’, mijmerde Van Gijlswijk. Ik vond het een sterk beeld: krampachtig vasthouden aan wat we gewend zijn, vervat in een eenzaam schilderij achter een glasplaat in een steriel museum. Waarom is dat schilderij ons meer waard te beschermen dan de natuur, de bron waar we allemaal van afhankelijk zijn?
“Waarom is dat schilderij ons meer waard te beschermen dan de natuur?“
Om tot een nieuw economisch systeem te komen dat voor iedereen werkt, moet er misschien eerst chaos komen, merkte Van Gijlswijk op. Niet iedereen aan tafel leek hem te begrijpen. De wat oudere historicus naast hem keek geagiteerd: ‘uit chaos komt altijd geweld, zo laat de geschiedenis zien!’ Het idee dat er iets anders mogelijk is dan het huidige economische systeem leek voor hem onvoorstelbaar.
Transities
Maar we hebben juist muzikanten, kunstenaars en activisten nodig die ons een andere werkelijkheid laten zien, om wegen te ontsluiten die tot dan toe onmogelijk leken. En dat werkt ook. Er zijn allang nieuwe economische modellen ontwikkeld, waar niet alleen het BNP maar ook welzijn en ecologie als succesindicatoren worden gemeten. Landen als IJsland en Nieuw-Zeeland experimenteren al met zo’n economie van brede welvaart. Dat had niet gekund zonder ‘gekkies’ die het in hun hoofd durfden te halen om zich een andere wereld voor te stellen.
Wij hebben de jonge, radicale stem nodig voor de grote transities waar we sowieso doorheen moeten. Onze normen moeten flink opschuiven, en met kleine stapjes lukt dat niet. Hoe eerder we de realiteit onder ogen komen, hoe beter. Rebelse jongeren: we hebben jullie hard nodig. Trek nog maar een tubetje lijm open net zo lang tot er geluisterd wordt.